“Δεν πηγαίνετε να δείτε τον Μάκβεθ για να μάθετε την ιστορία της Σκωτίας, πηγαίνετε για να μάθετε αυτό που αισθάνεται ένας άνθρωπος από την ημέρα που κέρδισε ένα βασίλειο και έχασε την ψυχή του”.
Λένε οι εθνολόγοι πως το ποδόσφαιρο οφείλει την τεράστια δημοτικότητά του στο ότι συνιστά ολοκληρωμένο θέαμα, με τα σκηνογραφικά, αισθητικά και δραματικά μέσα που ενεργοποιεί να συνεργούν σε μια ιδιότυπη μέθεξη μεταξύ θεατών και παικτών, που εντέλει ζουν μαζί το παιχνίδι, ακόμη κι αν μεσολαβούν δέκα χιλιάδες χιλιόμετρα από το εκάστοτε «θέατρο των ονείρων» μέχρι τον τηλεοπτικό μας δέκτη (ή το live streaming).
Ένα απλό ματς εκτυλίσσεται σαν μια επαναλαμβανόμενη, αλλά παράλληλα αυτοτελής ιστορία που ακολουθεί πιστά τη φόρμα της κλασικής τριλογίας: ενότητα χώρου, χρόνου (τα δυο 45λεπτα συμπίπτουν με τη συνήθη διάρκεια ενός θεατρικού έργου ή μιας ταινίας) και πράξης. Ένα δρώμενο που, χάρις στους πολύ ισχυρούς μηχανισμούς ταύτισης που υποθάλπει στο μυαλό του θεατή (καθώς δεν του υποβάλλει να είναι ούτε βασιλιάς ούτε λαμπερός ηθοποιός ή καλλικέλαδος βάρδος, ούτε καν ψηλός ή εύρωστος), δεν χάνει τη λειτουργικότητά του και παρασύρει τον θεατή, ακόμη και από απόσταση.
Ένα από τα λίγα καλά της εποχής της καραντίνας ήταν το ότι ανέβηκε στο διαδίκτυο πληθώρα πολύ αξιόλογων θεατρικών παραστάσεων και δόθηκε η δυνατότητα στο ευρύ κοινό να παρακολουθήσει δρώμενα που γέμισαν ασφυκτικά τα θέατρα και συγκλόνισαν τους θεατές. Εντούτοις, το θέατρο είναι άνεμος και η θεατρική εμπειρία, μεταφερόμενη στην οθόνη, χάνει υπερβολικά, δεν θυμίζει καθόλου τον βαρδάρη του παλκοσένικου που σαρώνει την πλατεία και παρασέρνει το κοινό, η μαγεία έχει καταλυθεί.
Το πράσινο φως της Μέρκελ για την επιστροφή της Bundesliga από το Σάββατο 16 Μαΐου, τη στιγμή που σε όλα τα χείλη στη Γηραιά Αλβιώνα βρίσκεται περισσότερο το μοντέλο επιστροφής της Premier League παρά ο ολοένα και αυξανόμενος απολογισμός νεκρών από την πανδημία, δημιουργούν την ψευδαίσθηση μιας επικείμενης επιστροφής στην “κανονικότητα”.
Αλίμονο, ένα από τα πιο ύπουλα και παράξενα χαρακτηριστικά αυτής της γαμημένης πανδημίας είναι πως, ενώ χτυπά αδιακρίτως, το κάνει με έναν τρόπο ασύγχρονο και ασύμμετρο που μετατρέπει χώρες ολόκληρες σε μυθοπλαστικά καράβια με μαύρα πανιά και βουτάει το συλλογικό μας υποσυνείδητο στα θολά νερά μιας αδιόρατης θλίψης για τα μελλούμενα – “anticipatory grief” το λένε στο χωριό μου, ήτοι, η αίσθηση του ανυπεράσπιστου μπροστά σε κάθε λογής εξωγενή ξεσπάσματα, από αυτά που κουβαλάμε σαν κυτταρική μνήμη, ψίθυρο-απόηχο των αφηγήσεων της γιαγιάς μας, μέχρι τον Covid-19 και τον προκαταβολικό φόβο για όσα μας περιμένουν.
Κάπως έτσι και το “the people’s game”, όπως αποκαλούν οι Βρετανοί το ποδόσφαιρο, δεν ξέρει πού πατά και πού βρίσκεται, με τους αξιωματούχους σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη να υιοθετούν αμφιλεγόμενες προσεγγίσεις και ενίοτε να προβαίνουν σε αλλοπρόσαλλες αποφάσεις, αδυνατώντας να συνειδητοποιήσουν (ή στρουθοκαμηλίζοντας) πως το διεθνές ποδοσφαιρικό καλεντάρι, νομοτελειακά, θα γίνει σκόνη και θρύψαλα για τουλάχιστον μια διετία…
“Τα καφενεία όλα κλειστά”
“Οι ποδοσφαιρικοί σύλλογοι μπορεί να πιέζονται αφόρητα από το κλείσιμο της στρόφιγγας των τηλεοπτικών δικαιωμάτων και των εισιτηρίων, αλλά μάλλον θα πρέπει να επαναπροσδιορίσουν το μοντέλο λειτουργίας τους: τα υπέρογκα συμβόλαια των παικτών που συγκροτούν υπερπλήρη ρόστερ, σε αντιδιαστολή με τις υποτυπώδεις επενδύσεις στα τμήματα υποδομής, οι ύποπτες συναλλαγές με τα κυκλώματα των μάνατζερ, οι εξωφρενικά ελλειμματικοί τους ισολογισμοί, προκαλούν το δημόσιο αίσθημα και καταδεικνύουν απουσία ενσυναίσθησης”.
Η Γαλλίδα υπουργός αθλητισμού, Roxana Maracineanu, δεν μασά τα λόγια της και η αναπάντεχη απόφαση της κυβέρνησης να βάλει τελεία και παύλα στη φετινή σεζόν ήταν περίπου αναμενόμενη, πόσο μάλλον όταν είχαν προηγηθεί οι όμορες πολιτισμικά Κάτω Χώρες, όντας οι πρώτες που έκλεισαν οριστικά τα ποδοσφαιρομάγαζά τους λόγω του κορονοϊού.
Σε ηπείρους όπως η Αφρική και η Λατινική Αμερική, οι χαλεποί καιροί, εκτός από έκρυθμες καταστάσεις, απέφεραν και ακραίες λύσεις και έτσι παρότι η ανθρωπογεωγραφία των κρουσμάτων (τουλάχιστον η επίσημη) απέχει παρασάγγας από την ευρωατλαντική λαίλαπα, στην Αργεντινή έχουν ήδη αποφασίσει να μην επιτρέψουν διεξαγωγή αγώνων μέχρι τον Δεκέμβριο (το νωρίτερο), ενώ παρόμοια προσέγγιση έχουν υιοθετήσει και όλες οι όμορες ισπανόφωνες χώρες, αλλά και σχεδόν σύσσωμη η υποσαχάρια Αφρική.
Επειδή βέβαια μιλάμε για μπάλα, υπάρχει και η Βραζιλία, που είναι μια κατηγορία μόνη της, με τον «τραμπικό» πρόεδρο Μπολσονάρου, ακόμη και σήμερα, με την επιδημία στη χώρα της σάμπα, καλπάζει ανεξέλεγκτη (τόσο οι θάνατοι, όσο και τα ημερήσια νέα κρούσματα ξεπερνούν τις δέκα χιλιάδες), να πιέζει για άμεση έναρξη του πρωταθλήματος, έστω και κεκλεισμένων των θυρών, με το ανεκδιήγητο επιχείρημα «οι παίκτες είναι νέοι και όντας αθλητές, οι πιθανότητες να πεθάνουν ακόμη κι αν κολλήσουν, παραμένουν απειροελάχιστες».
Deutsche Schule – “Κράτα το σόου μαιμού”
Το Σάββατο όλος ο ποδοσφαιρικός, και κυρίως ο στοιχηματικός πλανήτης, θα έχει το βλέμμα στραμμένο στο «Βεστφάλεν» και στα άλλα στάδια της Γερμανίας για την επανέναρξη της Μπουντεσλίγκα, παρά τις πολλές επιφυλάξεις για τα προχθεσινά δέκα θετικά στον ιό τεστ και το περιστατικό με τον Καλού, που θα έπρεπε να μας υπενθυμίζει πως οι μισοί περίπου παίκτες δεν είναι παρά νεαρά παιδιά κάτω των 25, που αν δεν είχαν το άστρο να πληρώνονται εκατομμύρια για να κλωτσούν ένα τόπι, το πιθανότερο θα ήταν να μαζεύονταν με μπύρες στις πλατείες και για κόντρες στις λεωφόρους.
Η γερμανική κοινή γνώμη όμως δεν συμφωνεί με την ιδέα της επανέναρξης και δεδομένου πως πρόκειται για ένα λαό με τεράστια κατά κεφαλή αθλητική καλλιέργεια που μεταφράζεται έμπρακτα σε συμμετοχή (ο μέσος Γερμανός είναι μέλος στην ομάδα της πόλης του, έχει διαρκείας, συνδρομή στο κανάλι του κλαμπ, έχει γράψει τα παιδιά του στις ακαδημίες, θα πάει για τζόκινγκ φορώντας προϊόντα απ’ την μπουτίκ κοκ.), το διακύβευμα είναι μάλλον μεγαλύτερο από όσο φαντάζονται οι λογιστές και οι διαχειριστές των τηλεοπτικών συμβολαίων: το γερμανικό ποδόσφαιρο ρισκάρει να χάσει κάτι ανεκτίμητο, το κοινωνικό του σήμα κατατεθέν ως «Volkssport», περίπου αυτό που θα λέγαμε το απόλυτο λαϊκό σπορ (θέαμα).
Εν τω μεταξύ, έχει προκύψει μια καθόλου αμελητέα βεντάλια από χώρες (Δανία, Πολωνία, Τσεχία, Ουγγαρία, Κροατία, Σερβία) που έχουν δρομολογήσει την επανέναρξη των πρωταθλημάτων τους στα τέλη του μήνα, ενώ μέχρις τα μέσα Ιουνίου θα ακολουθήσουν Εσθονία, Λετονία, Νορβηγία, Σουηδία, Ελβετία και Βουλγαρία (εντάξει, για τη Λευκoρωσία, που δεν σταμάτησε ποτέ να παίζει και αποτέλεσε το αποκούμπι του κάθε χαρμάνη τζογαδόρου τον καιρό του κορονοϊού, δεν το συζητάμε…).
Εκ πρώτης δε όψεως δεν φαντάζει παράλογο, καθώς τόσο η “κλειστοφοβική” Ανατολική Ευρώπη, όσο και τα “αναθεματισμένα” Βαλκάνια, με κοινό παρανομαστή τη φτώχεια και τα έγκαιρα μέτρα (το ένα μάλλον φέρνει το άλλο και τούμπαλιν), έχουν να επιδείξουν αξιοθαύμαστη αποτελεσματικότητα στον περιορισμό της διασποράς του Covid-19, ακόμη και μέσα από διαφορετικές νοοτροπίες: την κληρονομημένη από αλλοτινούς καιρούς “σιδηρά” πειθαρχία για τους Ανατολικούς και τα φοβικά σύνδρομα (μέχρι υποχονδρίασης) των ομόδοξων πρώην υπηκόων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Πάντως, ένας πιο μονοδιάστατος με την ιστορική προέλευση των τεκταινομένων φίλος μού την είπε χονδρά: Τι είναι αυτά που τσαμπουνάς, ρε Μυστήριε, μα δεν το βλέπεις πως οι χώρες που αραδιάζεις δεν είναι τίποτα περισσότερο από την προέκταση του βασιλείου της Πρωσίας και της Αυστροουγγαρίας, στις συντεταγμένες του “Lebensraum”, δηλαδή του “ζωτικού χώρου”, που υπήρξε η κυρίαρχη γερμανική ιδεολογία και γεωπολιτικός στόχος κατά τους δύο προηγούμενους αιώνες; Ο ζωτικός οικονομικός χώρος του 21ου αιώνα…
Ζήτημα ζωής και θανάτου
“Κάποιοι άνθρωποι θεωρούν πως το ποδόσφαιρο είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Με απογοητεύει αυτή η νοοτροπία, γιατί το ποδόσφαιρο δεν είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου. Είναι κάτι απείρως σοβαρότερο”. Η ιστορική ατάκα του Μπιλ Σάνκλι περί της σπουδαιότητας του ποδοσφαίρου έχει βέβαια ειπωθεί εν μέσω ενός εντελώς διαφορετικού, τραγικού, πλαισίου της δεκαετίας του ’80, πάνω στον απόηχο του Χέιζελ και την ασφυξία των εικόνων από το Χίλσμπορο. Στις μέρες μας όμως, η απελπιστική εμμονή των αξιωματούχων της Πρέμιερ Λιγκ για την ολοκλήρωση της σεζόν στο αποκορύφωμα της πανδημίας συνιστά ζήτημα ζωής και θανάτου στην κυριολεξία.
Προφανώς και “είναι πολλά τα λεφτά”, με την Πρέμιερ να είναι η πιο προσοδοφόρα διοργάνωση στον κόσμο και την ισπανική Λα Λίγκα να προσπαθεί να βελτιώσει τη μαρκετινίστικη εικόνα της ώστε να προσεγγίσει τους Εγγλέζους. Ακόμη και οι Ιταλοί βρίσκονταν σε ανοδική πορεία, με το “κάλτσιο” να προσεγγίζει την υπέρμετρη δημοτικότητα της δεκαετίας του ’90.
Εντούτοις, το να ανακοινώνεται σχέδιο ολοκλήρωσης της σεζόν σε χρονικό ορίζοντα εφτά εβδομάδων, ακριβώς τη στιγμή που το Ηνωμένο Βασίλειο έχει διαδεχθεί Ιταλία και Ισπανία στην κορυφή της θλιβερής λίστας των χωρών με τους περισσότερους θανάτους από τον κορονοϊό, φαντάζει το λιγότερο διεστραμμένο, ενώ και οι αντίστοιχες εξαγγελίες σε Ισπανία και Ιταλία (με τον ημερήσιο αριθμό νέων κρουσμάτων να παραμένει αμείωτα τετραψήφιος) μάλλον καθιστούν, μέρα με τη μέρα, το μονοπάτι της επανέναρξης όλο και στενότερο, έως απάτητο.
Εν κατακλείδι, το κρίσιμο ερώτημα του ενός εκατομμυρίου δολαρίων φαντάζει όλο και περισσότερο σαν δίλημμα της Σφίγγας: Είμαστε πια τόσο απελπισμένοι για την επιστροφή του ποδοσφαίρου, που δεν θα διστάσουμε να τα τινάξουμε όλα στον αέρα και να ρισκάρουμε ανυπολόγιστο αριθμό θανάτων; Προφανώς και διακυβεύονται εκατοντάδες εκατομμύρια, καθώς και η επιβίωση πολλών ομάδων, πόσο μάλλον αν βάλουμε στην εξίσωση και τα 450 δισεκατομμύρια της βιομηχανίας του τζόγου, αλλά…
Η βιομηχανία του στοιχήματος αγκομαχά καθημερινά να καλύψει την όψιμη εξαφάνιση των αθλητικών γεγονότων από το παγκόσμιο προσκήνιο, εστιάζοντας σε “virtual sports”, κουλοχέρηδες και παιχνίδια καζίνο, άπαντα άκρως εθιστικά και τζογαδόρικα, χωρίς την παραμικρή επίφαση γνώσης ή ικανότητας. Το θέμα είναι πως μιλάμε για προϊόντα “σκληρού” τζόγου, με βομβαρδισμό διαφημίσεων για τους εξ ορισμού ευάλωτους πληθυσμούς, στο έλεος μιας ανεπανάληπτα στρεσογόνου καραντίνας και με το smartphone τους μοναδικό παράθυρο στον κόσμο, με την αρμόδια ρυθμιστική αρχή να έχει “νίψει τας χείρας της” πιο παραστατικά και από τον Σπύρο Παπαδόπουλο…
Υπό κανονικές πάντως συνθήκες, το ποδόσφαιρο, εκτός από “βασιλιάς των σπορ”, είναι και βασιλιάς του στοιχήματος, με το 70% των παγκόσμιων εσόδων για τις στοιχηματικές εταιρίες να προέρχεται από ποδοσφαιρικές αναμετρήσεις. Το γεγονός αυτό, από μόνο του, συνιστά ένα συμπληρωματικό μοχλό πίεσης που παίζει σημαντικό ρόλο αναφορικά με την πρεμούρα επανέναρξης μέσα στον Ιούνιο των πρωταθλημάτων που βρίσκονται στο πάνω πάνω ράφι του αθλητικοστοιχηματικού προϊόντος, με αμύθητα συμβόλαια τηλεοπτικών δικαιωμάτων και χορηγιών.
Θαυμαστός καινούργιος κόσμος
Ο LS Lowry υπήρξε ο πιο αγαπημένος ζωγράφος του βρετανικού κοινού (παρότι απαξιωμένος από ομότεχνους και κριτικούς για το ενστικτώδες και απλοϊκό του στυλ), καθώς ο πυρήνας της θεματολογίας του ήταν αστικά τοπία και στιγμιότυπα της καθημερινότητας στις βιομηχανικές συνοικίες της βορειοδυτικής Αγγλίας στα μέσα του 20ού αιώνα, με τον πίνακα “Πηγαίνοντας στο ματς” (“Going to the Match”) της κεντρικής φωτογραφίας του μπλογκ να είναι εύλογα ο πιο αναγνωρίσιμος (και αυτός που χτύπησε ταβάνι, δύο εκατομμύρια στερλίνες, σε δημοπρασία του Σόθμπις στα 1999).
Ένθερμος οπαδός της Μάντσεστερ Σίτι και μέγας στοιχηματζής, αναρωτιέμαι πως θα αισθανόταν σήμερα ο Lowry και τι θα ζωγράφιζε, ακόμη κι αν ξεκινούσε τον επόμενο μήνα η Πρέμιερ Λιγκ, κεκλεισμένων των θυρών, χωρίς την τύρβη των θεατών και τα τραγούδια τους, χωρίς τη (θεία) κοινωνία της προσμονής για τη συγκινησιακή πανούκλα της ιαχής “γκολ”, παρά ξεμοναχιασμένοι, αμέτοχοι θεατές σε ένα αποψιλωμένο δρώμενο που γλιστρά μηχανικά πάνω στην εσπλανάδα του φόβου και της αβεβαιότητας για το αύριο.
Ακόμη κι αν τελικά ευοδωθεί η επιστροφή στη “νέα κανονικότητα”, παίκτες και προπονητής θα έρθουν αντιμέτωποι με πρωτόγνωρες προκλήσεις, τόσο σωματικές όσο και ψυχολογικές, με τον κίνδυνο των σοβαρών τραυματισμών να αυξάνει εκθετικά, καθώς οι ποδοσφαιριστές όχι μόνο θα υπολείπονται της ιδεατής φυσικής κατάστασης, αλλά θα υπερφορτωθούν με αλλεπάλληλους αγώνες σε στενό χρονικό διάστημα στο βωμό της έγκαιρης ολοκλήρωσης της σεζόν 2019-20 και της αφετηρίας της επόμενης.
Παράλληλα, οι ψυχολόγοι εφιστούν την προσοχή στο ότι η συντριπτική πλειοψηφία κινδυνεύει και με ψυχολογικό κλακάζ, καθώς όσο μεγαλύτερο το διάστημα της αποχής, τόσο πιο βαθιά έχει φωλιάσει η ανασφάλεια και η αμφιβολία στο μυαλό του αθλητή για το αν θα τα καταφέρει να επανέλθει στα κανονικά του στάνταρ, κάτι δηλαδή σαν φαύλος κύκλος, που δεν θα αφήσει κανέναν ανεπηρέαστο, παρά μόνο, ίσως, μια μικρή ελίτ αθλητών παγκοσμίου κλάσης.
Ακόμη και οι ίδιοι οι στυγνοί ενορχηστρωτές της πλήρους εντατικοποίησης, με τυφλά εμπορικούς σκοπούς, του ποδοσφαιρικού προϊόντος, όπως ο πρόεδρος της ΦΙΦΑ Τζιάνι Ινφαντίνο, δηλώνουν πρόθυμοι να αναθεωρήσουν: “Θα έπρεπε ίσως να αντιστρέψουμε τη ροή των μεταρρυθμίσεων και να γυρίσουμε ένα βήμα πίσω”, με την εισαγωγή νέων μέτρων και προϋποθέσεων που θα οδηγήσουν σε “λιγότερα τουρνουά, με μικρότερο αριθμό ομάδων και αγώνων”.
Το μόνο σίγουρο είναι πως το ποδόσφαιρο της επόμενης μέρας, και κατά συνέπεια και τα παρελκόμενα στοιχηματικά ειωθότα, θα έχουν σημαντικές διαφορές σε σχέση με ό,τι ξέραμε μέχρι χθες, και μάλιστα για μια αβέβαιη, όσο και εκτεταμένη μεταβατική περίοδο, η οποία φαντάζει απίθανο να κρατήσει λιγότερο από ένα ή δυο χρόνια:
- Τα αστρονομικά ποσά για μεταγραφές και συμβόλαια θα υποστούν σημαντικό κούρεμα
- Οι ομάδες δεν θα έχουν κανένα περιθώριο για λάθη, τόσο μέσα στο τερέν, στις λίγες αγωνιστικές που μένουν, όσο και στο σχεδιασμό της επόμενης σεζόν
- Ο παράγοντας φυσική κατάσταση και οι αθλητικές ικανότητες των ποδοσφαιριστών θα καταστούν ακόμη πιο σημαντικές
- Η σημασία της έδρας και η δυναμική που αναπτύσσουν οι γηπεδούχοι θα περιοριστεί σημαντικά
- Ο ρυθμός επίτευξης και ο συνολικός αριθμός τερμάτων ανά αγώνα/διοργάνωση θα ακολουθήσει ακόμη πιο περίπλοκες τάσεις και ετερόκλητα μοντέλα, τόσο ανά διοργάνωση, όσο και αναφορικά με τα χαρακτηριστικά της ίδιας διοργάνωσης σε περασμένες σεζόν
- Η αποτελεσματικότητα των μοντέλων και της μόδας των expected goals θα δοκιμαστεί σκληρά
- Τα αντίστοιχα εκλεπτυσμένα μαθηματικά μοντέλα παραγωγής στοιχηματικών αποδόσεων θα δοκιμαστούν εξίσου και θα πρέπει να βρουν τρόπους να ενσωματώσουν την αναδυόμενη αβεβαιότητα και τους πρόσθετους βαθμούς ελευθερίας που θα διέπουν το ποδοσφαιρικό “οικοσύστημα”
- Η προφανής λύση για τις στοιχηματικές εταιρίες, για να αντιμετωπίσουν τις ιδιαιτερότητες των καιρών (κεκλεισμένων των θυρών, ουδέτερα γήπεδα, αβέβαιη ετοιμότητα ομάδων, αυξημένος κίνδυνος τραυματισμών, περισσότερες αλλαγές), θα ήταν η αύξηση της γκανιότας, ώστε να ισοσκελίσουν τη μειωμένη αξιοπιστία των μοντέλων τους (ένεκα της νέας αβεβαιότητας και το ευμετάβλητο των δεδομένων)
Στις απαρχές του μύθου, στο αρχετυπικό περίγραμμα πλοκής σχεδόν κάθε ηρωικού σεναρίου και ταινίας, ο πρωταγωνιστής βρίσκεται αντιμέτωπος με αναπάντεχες καταστάσεις που τον αναγκάζουν να ξεχάσει ό,τι θεωρούσε δεδομένο σαν κανονική ζωή και να περιπλανηθεί στο άγνωστο, να υποστεί αλλεπάλληλες δοκιμασίες και αφού αντεπεξέλθει, να επιστρέψει στο σπίτι, έχοντας μετεξελιχθεί πια τόσο ο ίδιος, όσο και ο κόσμος τριγύρω.
Το τέλος του ποδοσφαίρου όπως το γνωρίζουμε και η μορφή της μετεξέλιξής του σε όλες τις εκφάνσεις του και συνιστώσες -ποδοσφαιριστές, οπαδούς, προπονητές, σχολιαστές, ball boys, αξιωματούχους, WAGs, παρολάκηδες, μπούκηδες, παρατρεχάμενους, παράγκες, διαιτητές κοκ- θα αναδειχθεί μέσα από νομοτελειακές ζυμώσεις και το ψηφιδωτό της συλλογικής μας μνήμης, φαντασίας και οράματος για το καλύτερο δευτερεύον πράγμα στη ζωή μας… Bring it back home!
